Transplantacja serca - Rys historyczny  

Od pierwszej udanej transplantacji serca upłynęły już ponad 40 lat. Z biegiem lat metoda ta przekształciła się ze śmiałego i kontrowersyjnego leczenia kardiochirurgicznego w ogólnie akceptowany sposób leczenia skrajnie zaawansowanej niewydolności krążenia. Szerokie przyjęcie tej metody leczenia możliwe było dzięki: wprowadzeniu nowych sposobów immunosupresji, poprawy skuteczności rozpoznawania i leczenia odrzucania przeszczepu oraz udoskonalenia techniki operacyjnej.

Pierwsze doświadczalne przeszczepienie serca wykonali Carrela i Guthrie w 1905 roku (był to przeszczep heterotopowy i polegał na wszczepieniu serca psa dawcy do naczyń szyjnych psa biorcy). Wprowadzenie krążenia pozaustrojowego stworzyło warunki do ortopowego przeszczepiania serca i dało szansę na wprowadzenie tego zabiegu do kliniki. Technika ortopowej transplantacji serca została opracowana przez Lowera i Shumwaya w 1960 roku (polega ona na: usunięciu serc dawcy i biorcy poprzez cięcie przebiegające w połowie wysokości przedsionka, co pozwala na "oszczędzenie" licznych naczyń żylnych, "uchodzących" na tylnej ścianie lewego przedsionka i przecięciu wielkich naczyń tuż ponad zastawkami półksiężycowatymi). Pierwszego przeszczepienia serca u człowieka dokonał Hardy w Stanach Zjednoczonych Ameryki Płn. w 1964 roku, wszczepiając serce szympansa 68- letniemu pacjentowi w stanie wstrząsu kardiogennego z powodu rozległego zawału serca. Wszczepione serce "podjęło czynność" ale praca jego była niewydolna i chory zmarł

7 grudnia 1967 roku w Kapsztadzie Christian Barnard przeprowadził pomyślnie operację przeszczepienia serca ludzkiego. W krótkim czasie operacje te zaczęły być wykonywane w wielu ośrodkach na świecie. W roku 1969 pierwszego przeszczepienia serca w Polsce dokonał Jan Moll w Łodzi. Niestety pacjent zmarł w czasie zabiegu z powodu niewydolności prawokomorowej w wyniku nadciśnienia płucnego. Początkowy entuzjazm, jaki towarzyszył transplantacji serca, dość szybko jednak osłabł i pojawiło się wiele głosów przeciwnych temu zabiegowi. Spowodowane to było zarówno dużą śmiertelnością operacyjną, jak z złymi wynikami odległymi. W roku 1970 transplantacje serca przeprowadzane były tylko w trzech ośrodkach na świecie. Należały do nich: ośrodek w Stanford prowadzony przez Shumwaya, w Paryżu prowadzony przez Cabrola i w Kapsztadzie kierowany przez Barnarda. Wprowadzenie w roku 1980 do kliniki nowego leku immunosupresyjnego cyklosporyny A w zasadniczy sposób zmieniło postępowanie pooperacyjne.

Przed rokiem 1985, zanim powszechnie wprowadzono cyklosporynę, wskaźnik przeżycia jednego roku od operacji wynosił poniżej 70%, od 1985 roku wskaźnik przeżycia utrzymuje się na poziomie około 80%.

We wczesnym okresie transplantacji serca pobranie serca przeprowadzano w bezpośrednim sąsiedztwie potencjalnego biorcy, co wiązało się z koniecznością transportu dawcy (w stanie śmierci mózgowej, z podtrzymaniem podstawowych funkcji biologicznych) do szpitala biorcy. W 1962 roku udowodniono, że przeszczepione serce podejmie prawidłowo swoją czynność nawet po siedmiogodzinnym okresie niedokrwienia jeśli jest zabezpieczone w odpowiedni sposób. W połowie lat siedemdziesiątych "odległe przygotowanie serca dawcy" stało się regułą.

Dziś serce dawcy pobiera się zwykle w odległym szpitalu i po włożeniu do lodowatego roztworu kardiopleginy, natychmiast transportuje do ośrodka transplantacyjnego. W tym samym czasie zespół kardiochirurgów przygotowuje biorcę, usuwając jego własne serce w podobny sposób. Serce dawcy implantuje się ortotopowo (ta sama lokalizacja), wykonując zespolenia przedsionków oraz tętnicy głównej i tętnicy płucnej. W latach 90-tych wprowadzono odmianę powyższej techniki, mianowicie tzw. zespolenie bicavalne - czyli zespolenie obu żył głównych. Operacja ta umożliwia zachowanie anatomicznej całości prawego przedsionka, co pozwala na zachowanie prawidłowej funkcji zastawki trójdzielnej i węzła zatokowo-przedsionkowego.